Χοσέπ Μπορέλ: «Οι Ελληνες είναι ενδόμυχα φιλοευρωπαίοι»

1 Νοεμβρίου 2006

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Καταλανός Χοσέπ Μπορέλ, πέρασε τρεις χαοτικές μέρες στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της εθιμοτυπικής επίσημης επίσκεψής του. Συναντήθηκε με την πολιτική ηγεσία, με φοιτητές, με δημοσιογράφους, κουβέντιασε φιλικά και εκφώνησε επίσημους λόγους. Η «Διπλωματία» τον συνάντησε λίγο πριν την καθιερωμένη βόλτα στην Ακρόπολη, τον τελικό σταθμό του ταξιδιού του.

Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από το ταξίδι σας στην Ελλάδα;

Ηταν σύντομο, πολύ έντονο και ιδιαίτερα επωφελές. Είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με όλους τους πολιτικούς ιθύνοντες, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέχρι τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων. Βρήκα μάλιστα και το χρόνο να παρακολουθήσω μια ποιητική βραδιά αφιερωμένη στον Οδυσσέα Ελύτη, στη Λέσβο. Κι αυτή ήταν μια χαλαρωτική αλλά και έντονα πνευματική νότα του ταξιδιού μου. Με τους συνομιλητές μου, είχαμε την ευκαιρία ν’ αναλύσουμε την πορεία των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τις δύσκολες πραγματικά διαπραγματεύσεις που λαμβάνουν χώρα αυτήν την στιγμή, καθώς επίσης και το μέλλον του Ευρωπαϊκού Συντάγματος και τις απόψεις που έχουν τα πολιτικά κόμματα αλλά και η ελληνική κοινωνία για την πορεία της ευρωπαϊκής οικοδόμησης.

Βρίσκετε ότι οι Ελληνες είναι αρκετά ευρωπαίοι;

Ενδόμυχα είναι φιλοευρωπαίοι, γιατί σίγουρα η Ελλάδα είναι ένα από τα λίκνα του πολιτισμού. Οι καταβολές της Ευρώπης αντλούν τις ρίζες τους από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αλλο θέμα, βέβαια, πως αξιολογούνται οι συγκεκριμένες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Οι συζητήσεις για την ένταξη της Τουρκίας σχεδόν μονοπώλησαν τις επαφές σας. Εχει η χώρα μας έναν ιδιαίτερο ρόλο να παίξει;

Το πρόβλημα της Τουρκίας δεν είναι ελληνικό πρόβλημα, όπως οι αφρικανοί μετανάστες που φτάνουν στις Κανάριες νήσους δεν είναι ισπανικό πρόβλημα. Αντιλαμβάνομαι βέβαια ότι η Ελλάδα εκδηλώνει εντονότερο ενδιαφέρον για το τι συμβαίνει στην Τουρκία απ’ ότι οι Ιρλανδοί ή οι Πορτογάλοι που βρίσκονται στην άλλη άκρη της Ευρώπης. Το γεωγραφικό άκρο της Ευρώπης, φυσικά, γιατί από γεωστρατηγική άποψη, το θέμα της Τουρκίας δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο. Επίσης η Ελλάδα εξακολουθεί να υποστηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ενώ ταυτόχρονα απαιτεί τη συμμόρφωση, χωρίς εξαιρέσεις, με ολόκληρο το κοινοτικό κεκτημένο.

Πιστεύετε ότι η Τουρκία έχει ευρωπαϊκό μέλλον;

Αυτό ακριβώς είναι το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων αλλά κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει την έκβασή τους. Ο στόχος παραμένει αλλά όλα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις στην Τουρκία, από πολλές απόψεις. Το Ευρωκοινοβούλιο μόλις ψήφισε μια έκθεση για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας (σ.σ. Eurlings report), η οποία είναι ιδιαίτερα επικριτική και στιγματίζει τον αργό ρυθμό με τον οποίοι συντελούνται στην Τουρκία οι μεταρρυθμίσεις.

Είναι όμως τεχνικά ή ουσιαστικά τα προβλήματα;

Αναμφισβήτητα δεν είναι τεχνικά τα προβλήματα. Το θέμα των μειονοτήτων, για παράδειγμα, δεν είναι τεχνικό. Η αντίληψη που έχει η Τουρκική κοινωνία για το σεβασμό που χρήζουν τα δικαιώματα άλλων μειονοτήτων στην Τουρκία είναι διαφορετική από την αντίληψη που έχουν οι ευρωπαίοι για τις μειονότητες. Και σίγουρα δεν μπορεί ένα διάταγμα ν’ αλλάξει τη νοοτροπία μιας κοινωνίας.

Το 2007, θα εορταστούν τα 50 χρόνια από τη Συνθήκη της Ρώμης. Πέρα από το επετειακό μέρος, πως βλέπετε ουσιαστικά το μέλλον της Ευρώπης;

Στη διάρκεια των πενήντα αυτών χρόνων, η Ευρώπη έγραψε μια πετυχημένη ιστορία. Υλοποιήσαμε όλους τους στόχους μας, και πήγαμε ακόμη πιο μακριά από αυτούς. Το πρόβλημα σήμερα είναι να καθορίσουμε τους επόμενους στόχους μας. Τι παραπάνω θέλουμε να δημιουργήσουμε από κοινού στην Ευρώπη; Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν μας λείπουν τα προβλήματα: ενεργειακή εξάρτηση, γήρανση του πληθυσμού, μετανάστευση, ανταγωνισμός από χώρες με χαμηλό μισθοδοτικό κόστος, παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα. Εχουμε, άραγε, την πολιτική βούληση να τα αντιμετωπίσουμε από κοινού; Και με ποιον τρόπο; Οι ερωτήσεις είναι κοινές για όλους αλλά οι απαντήσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Το ευρωπαϊκό σύνταγμα έδινε περισσότερες αρμοδιότητες στο Ευρωκοινοβούλιο. Εάν τελικά η νέα Συνθήκη ναυαγήσει, υπάρχει τρόπος ν’ αναβαθμιστεί και να κερδίσει το δικαίωμα της συναπόφασης;

Οι εξουσίες του Ευρωκοινοβουλίου απορρέουν από τις Συνθήκες. Και ήδη είναι πολλές, όμως δεν τις χρησιμοποιεί όλες. Κατά την έναρξη της παρούσας κοινοβουλευτικής θητείας έγινε για πρώτη φορά χρήση του δικαιώματος της απόρριψης της Επιτροπής. Και σίγουρα, το Ευρωκοινοβούλιο είναι το θεσμικό όργανο, που τα τελευταία χρόνια κέρδισε το περισσότερο πολιτικό βάρος. Για να διευρυνθούν οι αρμοδιότητές του, θα χρειαστεί να υπάρξει συμφωνία και ακόμη και τότε θα πρέπει να περιμένουμε δύο, τρία χρόνια. Προς το παρόν, πρέπει να εργαστούμε με τους μηχανισμούς που έχουμε στη διάθεσή μας. Πάντως, κάθε φορά που τα κράτη μέλη εγκρίνουν μια νέα Συνθήκη, παραχωρούν περισσότερες αρμοδιότητες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Είναι μία ιστορική σταθερά που αντικατοπτρίζει τη διαδικασία εκδημοκρατισμού της Ενωσης.

Το ενεργειακό αναδεικνύεται στο μείζον ευρωπαϊκό ζήτημα για τα επόμενα χρόνια. Οι σχέσεις Ρωσίας-ΕΕ, ωστόσο, παρουσιάζουν αγκάθια, κατά καιρούς…

Η Ρωσία δεν είναι η μόνη χώρα που μας εφοδιάζει με ενέργεια. Αγοράζουμε πετρέλαιο και φυσικό αέριο και από την Αλγερία, τη Σαουδική Αραβία… Υπάρχουν θεοκρατικά συστήματα που είναι πολύ πιο απομακρυσμένα από το κοινοβουλευτικό σύστημα, απ’ ότι η Ρωσία. Για παράδειγμα αγοράζουμε μεγάλες ποσότητες πετρελαίου από τη Λιβύη, η οποία δεν είναι αυτό που θα ονομάζαμε δημοκρατική χώρα. Ας μην εστιάσουμε το πρόβλημα στη Ρωσία, σαν να ήταν όλοι οι προμηθευτές μας από άμεμπτα αγγελικά καθεστώτα. Είναι αλήθεια ότι αγοράζουμε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία κι αυτό ισχύει περισσότερο για την Ανατολική πλευρά της Ευρώπης, απ’ ότι για τη Δυτική. Είναι προφανές ότι δεν πρέπει ν’ ανταλλάξουμε την ενέργεια με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αυτό επισημάναμε στον πρόεδρο Πούτιν στη σύνοδο του Λάχτι, αλλά το ίδιο ποιηματάκι θα πρέπει να λέμε και στους άλλους μας προμηθευτές.

Σύντομα θα ξεκινήσει η λειτουργία της Εurolat. Θα έχει αντίκτυπο στις σχέσεις της ΕΕ με τις ΗΠΑ, οι οποίες θεωρούν τη Λατινική Αμερική, περιοχή δικής τους επιρροής;

Η Εurolat είναι μία μικτή κοινοβουλευτική διάσκεψη με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ισως αποτελέσει ένα τρόπο εξισορρόπησης της επιρροής που ασκούν οι ΗΠΑ στις Λατινοαμερικανικές χώρες. Η πρώτη συνέλευση συγκρότησης της Εurolat θα γίνει την επόμενη βδομάδα στις Βρυξέλλες. Και ήδη έχουμε το πετυχημένο παράδειγμα της Εuromed, της Ευρωμεσογειακής κοινοβουλευτικής συνέλευσης, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και η οποία αποτελεί εργαλείο διαλόγου και συνεργασίας. Θα προσπαθήσουμε πετύχουμε το ίδιο στις διατλαντικές μας σχέσεις με τη Λατινική Αμερική.

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ εξακολουθεί να διχάζει την Ευρώπη. Θα καταφέρει, άραγε, ν’ αποδεσμευτεί;

Αυτό δυστυχώς δεν συμβαίνει ακόμη. Ούτε όταν ξέσπασε ο πόλεμος στο Ιράκ, ούτε πρόσφατα στο Λίβανο. Το καλοκαίρι, βέβαια, οι διχόνοιες ήταν λιγότερο εμφανείς, αλλά ήταν προφανές ότι ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες ενστερνίζονταν τις αμερικανικές απόψεις, ενώ άλλες χώρες τάσσονταν υπέρ της άμεσης κατάπαυσης του πυρός. Η Ευρώπη δεν διαθέτει ακόμη κοινή εξωτερική πολιτική, σε πολλά σημαντικά ζητήματα. Πάντως ασκεί κοινή εξωτερική πολιτική σε πολλά μέρη του κόσμου, όπως για παράδειγμα στο Κονγκό και στα Βαλκάνια όπου δρούμε ενιαία και συντονισμένα.

Δημιουργείται πάντως η αίσθηση, ότι η εξωτερική πολιτική δεν διχάζει μόνο τις χώρες μεταξύ τους αλλά και τα θεσμικά όργανα. Το Ευρωκοινοβούλιο διαχώρισε τη στάση του σε κάποιες περιπτώσεις.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει τις δικές του απόψεις. Και η Ευρώπη στηρίζεται σε μία διπλή νομιμοποίηση: τη νομιμοποίηση των κυβερνήσεων, από το Συμβούλιο και τη νομιμοποίηση από την άμεση εκπροσώπηση των πολιτών, από το Κοινοβούλιο. Οι διαφορές δεν υπάρχουν μόνο στην εξωτερική πολιτική, αλλά και αλλού, όμως στο συγκεκριμένο θέμα, η μόνη αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου είναι να γνωμοδοτεί. Δρα μέσω της κοινοβουλευτικής διπλωματίας, για παράδειγμα μέσω της σύστασης εξεταστικών επιτροπών. Και κάποιες φορές μπορεί ν’ ακούμε δηλώσεις από μέλη τέτοιων μικτών κοινοβουλευτικών επιτροπών που δεν θα πρέπει να τις ταυτίζουμε με τις απόψεις του σώματος του κοινοβουλίου.