Συνθήκες, η βάση λειτουργίας της ΕΕ

Οι διαπραγματεύσεις για το Ευρωσύνταγμα (Συντακτική συνθήκη) είναι οι πιο μακριές στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ξεκινώντας από τη συνθήκη της Ρώμης, υπήρξαν συνεχείς τροποποιήσεις και νέες συνθήκες πάνω στις οποίες βασίζονται οι πράξεις της ΕΕ. Η πορεία δεν ήταν αναίμακτη, αλλά και μόνο το γεγονός ότι τα κράτη-μέλη ήταν λιγότερα βοηθούσε στην επίτευξη κοινών λύσεων.

Έτσι, η συνθήκη της Ρώμης, με την οποία ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), υπογράφηκε από έξι χώρες στη Ρώμη, στις 25 Μαρτίου 1957 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1958. Πρόγονός της ήταν η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), η οποία υπογράφτηκε στις 18 Απριλίου 1951 στο Παρίσι. Στο μεταξύ έγιναν προσπάθειες για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αμυντική Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, οι οποίες όμως απέτυχαν. Η συνθήκη της Ρώμης δημιουργεί την κοινή οικονομική αγορά –ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, ατόμων, υπηρεσιών και κεφαλαίων- που βασίζεται στην τελωνειακή ένωση και σε κοινές πολιτικές κυρίως για τη γεωργία και τις μεταφορές.

Αμέσως μετά, η ενοποιημένη συνθήκη, που υπογράφεται στις Βρυξέλλες στις 8 Απριλίου 1965, θεσπίζει την Επιτροπή και το Συμβούλιο.

Ακολουθεί η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ), που υπογράφηκε στο Λουξεμβούργο (17-2-86) και στη Χάγη (28-2-86) και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 1987 και η οποία θεσμοθετεί τις προσαρμογές που απαιτούνται για την επίτευξη της εσωτερικής αγοράς.

Το μεγάλο βήμα προς την ενοποιημένη Ευρώπη γίνεται με τη συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία υπογράφηκε στο Μάαστριχτ στις 7 Φεβρουαρίου 1992 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1993. Η συνθήκη του Μάαστριχτ απλουστεύει την ονομασία Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα σε «Ευρωπαϊκή Κοινότητα» και εισάγει νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών-μελών όπως για παράδειγμα. στον τομέα της άμυνας. Δημιουργεί μια νέα δομή με τρεις «πυλώνες», τις «Ευρωπαϊκές Κοινότητες», την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα και τη Δικαιοσύνη και Εσωτερικές υποθέσεις.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ δεν έγινε αποδεκτή αμέσως. Κατ’ αρχήν την απορρίπτει το Ευρωκοινοβούλιο, παρότι έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο. Το Γερμανικό, Ιταλικό και Βελγικό κοινοβούλιο, καλούν τους βουλευτές τους να ψηφίσουν με βάση τα θετικά σημεία της συνθήκης και συντάσσουν μια μεγάλη λίστα από τα προβλήματα τα οποία θέτουν υπ’ όψη των υπολοίπων.

Το δημοψήφισμα στην Ιρλανδία είναι θετικό όμως στη Δανία (2-6-92) αποτυγχάνει (50,7%). Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν, προκηρύσσει δημοψήφισμα για τις 20-9, στο οποίο η συνθήκη περνά με μικρή πλειοψηφία (52,04%). Στη Βρετανία ο πρωθυπουργός Τζον Μέιτζορ δηλώνει ότι θα περιμένει το δεύτερο δημοψήφισμα στη Δανία. Οι Δανοί ζητούν ειδικό καθεστώς το οποίο θα τους επιτρέπει να μην συμμετάσχουν στο κοινό νόμισμα, την άμυνα, τη δικαιοσύνη και μόνο έτσι ψηφίζουν ναι (56,8%) στις 18-5-.93

Η ίδια συνθήκη του Μάαστριχτ προέβλεπε τη διαδικασία αναθεώρησής της το 1996. Η συνθήκη του Άμστερνταμ, που αναφέρει πλέον επίσημα την «Ευρωπαϊκή Ενωση» υπογράφτηκε στις 2 Οκτωβρίου 1997 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαΐου 1999. Ενσωματώνει τη συνθήκη του Σένγκεν στο κοινοτικό δίκαιο και είναι η πρώτη φορά που στις διαπραγματεύσεις συζητείται η πιθανότητα της Ευρώπης δύο ταχυτήτων. Παρά την αρχική βούληση, όμως, δεν σημειώνεται καμία πρόοδος σε σχέση με τη μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων , ενόψει της επερχόμενης μεγάλης διεύρυνσης, κάτι που φροντίζει η συνθήκη της Νίκαιας, η οποία υπογράφηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2001, μετά από μαραθώνια συνεδρίαση τεσσάρων ημερών, και τέθηκε σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2003. Ακολουθεί πολιτική κρίση, αφού οι Ιρλανδοί με δημοψήφισμα (7-6-01) αρνούνται να την επικυρώσουν και χρειάζεται να διενεργηθεί δεύτερο (19-10-02). Επειδή όμως έγιναν πολλοί συμβιβασμοί σχετικά με την ειδική πλειοψηφία, των αριθμό των Επιτρόπων κλπ, προβλέπονται νέες διευθετήσεις στη Συντακτική Συνέλευση, η οποία υπογράφεται στη Ρώμη στις 29 Οκτωβρίου 2004. Δυόμισι χρόνια μετά, δεν έχει επικυρωθεί, ούτε διαφαίνεται άλλη λύση στο άμεσο μέλλον.